Wesołych Świąt!

24.12.2012, 13:54

Powiat

Już dzisiaj zasiądziemy przy wigilijnym stole, przełamiemy się opłatkiem, złożymy sobie z serca płynące życzenia. Przyjmijcie i od nas, Drodzy Czytelnicy, najlepsze życzenia świąteczne. Niech wszystko, co dobre trwa nie tylko przez kilka świątecznych dni, ale i przez cały nadchodzący rok.
A jak dawniej świętowano Boże Narodzenie? Specjalnie dla _”Gazety Pszczyńskiej” i portalu Infopres.pl Otylia Trojanowska, Ślązaczka Roku 2009, spisała piękne wspomnienia, bardzo osobiste, ale i pewnie wielu odnajdzie tu i swoje święta.

Zaczynało się od chodzynio na roraty. Stowali my wczas rano. W kuchni pod blachą się już polił łogiyń, a w garcu zwiyrało mlyko.
Kożdy sie musioł napić gorczek mlyka, bo na dworze był mróz i śniega pod kolana, ale mlyczkorz był już przejechoł, to nom droge utorowoł. Z kożdej chałpy szli ludzie i dziecka z lampionami w rynce. Lampiony dzieci robiły same z tektury i kolorowej bibuły. Dzieci szły rządkiem jak chroboczki świyntojoński do kościoła.

4 XII – Barbórka, świynto górników, kierych nie brakowało w naszych chałpach. Mama na Barbórke piykli gyś, bo synki robiły na grubie. W Barbórkę sie też dowało do wazonu gałązkę cześni, kiero miała zakwitnąć na wilije – to znaczyło, że jak w chałpie była dziołcha, to sie na bezrok wydo.

6 XII – św. Mikołoj. Co to była za uciecha. Do nos św. Mikołoj zawsze przichodził na religię – przijyżdżoł saniami. Kożde dziecko dostało prezynt: jedną pomarańcze, pore bombonów i piernikowego mikołaja. Św. Mikołoj pytoł się dzieci, czy umią rzykać i czy som grzeczne, ale w Studzionce zawsze były grzeczne dzieci i do dzisiej są. Starsi ludzie godali, że jak niebo było w Mikołaja fest czerwone to znaczy, że Mikołoj piecze pierniki. Taki pierniki to się piykło z syropu z ćwikle cukrowej. One były łogromnie dobre.

13 XII – św. Łucji. Od Łucyje do wilije szło wywrożyć, jako bydzie pogoda na prziszły rok. Zaczynało się porządki przed świyntami. Szporowało się jajca do kołocza, łuskało się mak na makówki i do kołocza. Uchraniało się chałpe kaj jaki kąt, brało się skrzydło od gysi, żeby poomiatać ściany. W bifeju w kożdej szufladce sie wykładało papiorami i w postolniku. Cofało się ławke w kuchni, kiero stoła za stołem, wychraniało sie szczewiki, wymiatało sie spod leżanki, kiero stoła w kożdej kuchni. Okna się pucowało, pierzyny musiały być czysto obleczone. Jak już cało chałpa była piyknie pouchraniano, w kuchni wisiała wyszkrobiono garnitura, a w oknach gardinki i zaciągaczki, to dziyń przed wilijom mama piykli kołocz. Mleli mak, syr, pieczki z gruszek, zawsze też upiekli jeden z posypką, pore buc hetek i strucle na makówki. Dziyń przed wilijom musiały być opucowane szczewiki i stoły rządkiem w siyni, bo w świynta nie wolno było nic robić, ani kuchni pozamiatać.

We wolije rano tata szli do lasa po choinkę, potem w szopie ją piyknie nabili na sztynder i przyniyśli do dom. My, dziecka zawsze strojili choinkę z tatą. Ciacidełka na choinkę były od lot te same: szczybny szpic, złote bańki, ptoszki, lameta, łańcuchy, anielski włosy, wieszali my też łańcuchy z kolorowego papióru, kiere my robili w szkole. Bombony w kolorowych papiórkach i pierniki z melasy przez maszynkę. Na końce gałązek przipinało sie żabki, a do nich wtykało sie kolorowe kręcone świyczki.
Mama rychtowali wieczerze: piykli ryby, warzili bryje, kapuste, ziymioki, ślezie, kompot z bani, gryzek i makówki. Tata z dziadkiem i synkami pucowali jeszcze koniom łopraty (mazali sadłem, czornidłem).

Dziecka we wilije musiały być grzeczne, bo godali, że jako wilijo, taki cały rok. Źle wrożyło jak tak we wilije prziszła jako baba, a nie dej Boże jak sie trefiło babe z próznym kiblem, bo to wróżyło biyde, niedostatek.

Przed wieczorem musiała być poodbywano cało gowiydź. Godali: „Przódzi gadzina, potem rodzina”.
Starzi ludzie godali, że jak wilijo jest jasno, to w stodołach ciasno (czyli dostatek), a jak wilijo jest ciymno, to w stodołach jasno (licho, biydnie).

Do wieczerzy my siadali jak już błyszczała piyrszo gwiazdka na niebie. Dziadek godali: „Ciesz się rodzino, bo dzisio wilijo”. Na stole stoł krzyż i świyczki, pod serwetem siano i prózny talyrz do przybysza. Wszystko, co mama rychtowali musiało być na stole, żeby żoden nie musioł stować. Porzykali my i zaczynali wieczerzać. Nie wolno było położyć łyżki, ino sie jom trzimało w rynce, żeby zymby nie bolały i sie nie psuły. Gospodyni ni mogła stować od stołu aż wszyscy skończyli jeś, bo by ji gyś na jajcach nie siedziała i nie wykluły by sie pylynta.

Po wieczerzy dmuchało sie świyczke. Jak dym szeł prosto, to dobrze, a jak na boki, to niedobrze. Kożdy se też wybroł orzech i musioł go wyłuskać, i łobejrzeć, jaki jes w pojszczodku – jak był piykny, zdrowy, to wrożyło zdrowi i szczynści. Dzielili my się opłatkiem, życzyli my se zdrowio, dzieckom, żeby sie dobrze uczyły i były grzeczne. Dziecka się już ni mogły doczekać prezyntów od Dzieciątka, a tu jeszcze trzeba było porzykać. Potym my szli do izby ku choince, tata zapolili świeczki, pod choinką do każdego był prezent. Dzieci przeważnie dostały: kredki, ołówek, zeszyty, dziołchy – pończochy, synki – spodnioki – to, co dzieciom było potrzebne. Do mamy była piykno chustka, a do dziadka i taty fuzekle.
Po wieczerzy tata szli z opłatkiem i chlebem ku krowom i koniom, a dziołchy niósły ości z ryb pod drzewa owocowe, żeby był urodzaj. Słuchało sie wtedy z kierej strony pies szczeko, z tej przidzie kawaler ku dziołsze. Śpiywali my przi choince kolyndy, dejmy na to: „Pójdźmy wszyjscy do stajenki”. Cieszyli my sie na te godni świynta.

Ojcowie szli na Pastyrkę, a dziecka szły do spanio. W piyrsze świynto my szli wszyjscy do kościoła, a po połedniu na nieszpór i ku stajynce. W piyrsze świynto Bożego Narodzynio sie nikaj do żodnego nie chodziło, dopiyro w drugi dziyń świąt sie spotykali przijociele i rodzina.
Z wielką radością i syntemyntem spominóm te świynta z dzieciństwa. Spóminom jak woniała choinka i jak smakowało jodło. Móm przed łoczami całą stajynkę jako była w naszym studziyńskim kościele i to Dzieciątko w żłóbku, kiere wyciągało rączki. Myśle, że dobrze jest wrócić myślami do tych dzieciycych lot, bo kożdy z nos mo w sobie coś z dziecka, yno tego nie godo. A jak Wy Państwo myślicie?
Spisała Otylia Trojanowska
„Ślązaczka Roku 2009”

Redakcja